Η εφηβεία αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς σταθμούς στη ζωή ενός ανθρώπου, καθώς σηματοδοτεί την έναρξη της μετάβασης από την παιδική ηλικία στην ενήλικη ζωή.
Σε αυτήν την κρίσιμη περίοδο μπορεί να κάνουν την εμφάνισή τους διαταραχές της εφηβείας, οι οποίες αφορούν τον χρόνο έναρξης, τον ρυθμό και την πρόοδό της, αλλά κάποιες φορές και τη σεξουαλική ωρίμανση.
Η πρώιμη εφηβεία – η οποία παρατηρείται και στα δύο φύλα αλλά είναι συχνότερη στα κορίτσια – εμφανίζεται όταν οι ορμόνες που ελέγχουν την εφηβεία ενεργοποιούνται νωρίτερα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να ξεκινά η σεξουαλική ωρίμανση πριν τα 8 χρόνια για τα κορίτσια και πριν τα 9 για τα αγόρια.
Το πρώτο σημάδι έναρξης της εφηβείας στα κορίτσια είναι η δημιουργία στήθους, η οποία μπορεί να συνοδεύεται από τρίχωση στο εφήβαιο και τις μασχάλες.
Στα αγόρια την έναρξη της εφηβείας σηματοδοτεί η αύξηση του μεγέθους των όρχεων που ενδέχεται επίσης να συνοδεύεται από τρίχωση στο εφήβαιο και τις μασχάλες.
Και στα δύο φύλα μπορεί να παρατηρηθούν αλλαγές στη συμπεριφορά και τη διάθεση, να εμφανίζεται ευερεθιστότητα, εύκολο κλάμα κ.α., ενώ μπορεί να υπάρξει επίσης απότομη αύξηση του ύψους.
Μεγάλη σημασία έχει ο ρυθμός εξέλιξης της εφηβείας, ο οποίος φυσιολογικά διαρκεί 2-2.5 χρόνια, έως ότου ολοκληρωθεί η σεξουαλική ωρίμανση.
Ως εκ τούτου, μείζονος σημασίας ρόλο στον έλεγχο και την παρακολούθηση της εφηβείας διαδραματίζει η ηλικία έναρξης και ο ρυθμός εξέλιξης. Ενδέχεται η εφηβεία να ξεκινήσει στη σωστή ηλικία, αλλά να επιταχυνθεί ο ρυθμός της, με αποτέλεσμα την πρώιμη ολοκλήρωση με δυσάρεστα αποτελέσματα για το ύψος και την ψυχολογική και κοινωνική ωρίμανση του παιδιού.
Ο γιατρός θα εκτιμήσει την ηλικία έναρξης της εφηβείας, το ρυθμό της εξέλιξής της, το προσδόκιμο ύψους – αν δηλαδή το παιδί θα φτάσει το γενετικά καθορισμένο ύψος του – και κυρίως πόσο το επηρεάζει ψυχολογικά και πόσο ώριμο είναι.
Στον αντίποδα έχουμε την καθυστέρηση της εφηβείας, η οποία συμβαίνει και στα δύο φύλα, όμως είναι συχνότερη στα αγόρια. Όταν δεν παρατηρούνται τα σημάδια εφηβείας που αναφέρθηκαν παραπάνω μετά τα 13 έτη στα κορίτσια και τα 14 στα αγόρια, τότε θεωρείται ότι υπάρχει καθυστέρηση της εφηβείας.
Η καθυστέρηση αυτή μπορεί να κρύβει μια ιδιοσυστασιακή καθυστέρηση της εφηβείας, η οποία είναι μία καλοήθης κατάσταση, μπορεί όμως και να κρύβει μια σοβαρότερη δυσλειτουργία του αναπαραγωγικού συστήματος, η οποία χρειάζεται έγκαιρη αντιμετώπιση ώστε να εξασφαλιστεί η ομαλή ανάπτυξη και η έγκαιρη μετάβαση του παιδιού από την παιδική ηλικία σε έναν ώριμο και λειτουργικό ενήλικα.